Nhiễm nấm thường được chia làm 2 loại, nhiễm nấm toàn thân và nhiễm nấm ngoài da, niêm mạc. Vì vậy các loại thuốc chống nấm cũng được chia ra cho phù hợp với từng tình trạng bệnh.
Amphotericin B
- Tác dụng và cơ chế
Tác dụng trên các loại Candida albicans và Cryptococcus neoformans, Blastomyces dermatitidis, Histoplasma capsulatum, Coccidioides immitis, Aspergillus.
Amphotericin B gắn vào ergosterol của vách tế bào nấm, tạo nên các ống dẫn làm rò rỉ các ion và các phân tử nhỏ từ trong tế bào nấm ra ngoài, gây chết tế bào. Sterol của vách tế bào nấm là ergosterol, còn sterol chính của vách vi kh uẩn và tế bào người lại là cholesterol, vì vậy amphotericin B không có tác dụng diệt khuẩn và không độc với người.
- Chế phẩm và liều lượng
Amphoterincin B (Fungizon) tiêm, truyền tĩnh mạch. Lọ 50 mg bột đông khô để pha thành dịch treo trong glucose 5%, truyền 0,5-0,6mg/kg trong 4giờ.
Viên nén 100 mg. Ngậm (nấm miệng) hoặc uống (nấm ruột) 1 – 4 viên/ ngày.
Kem bôi 3%.
amphotericin
Flucytosin
- Tác dụng và cơ chế
Chỉ có tác dụng trên Cryptococcus neoformans và vài loại candida. Vì có tác dụng hiệp đồng với thuốc chống nấm khác nên thường được dùng phối hợp để tránh kháng thuốc.
Flucytosin được nhập vào tế bào nấm nhờ enzym cytosin permease. Trong tế bào, 5 -FC được chuyển thành 5-FU (5 fluorouracil), sau đó thành 5 fluorodeoxyuridin monophosphat (F -dUMP) ức chế tổng hợp DNA, và thành fluorouridin tri phosphat (FUTP) ức chế tổng hợp RNA.
Tế bào người và tế bào động vật có vú không chuyển được 5 –FC thành 5-FU, vì thế 5-FC có tác dụng chọn lọc trên nấm.
- Chế phẩm
Ancobon: viêm nang 250 – 500mg. Uống 100 – 150mg/kg/ngày chia làm 4 lần. Dùng phối hợp với amphotericin B (0,3mg/kg/ngày) để chữa nấm Candida.
Không dùng dạng tiêm.
Nhóm azol
Imidazol và Triazol
- Tác dụng và cơ chế
Phổ tác dụng rộng, gồm: các loại Candida, Cryptococcus neoformans, Blastomyces dermatitidis, các bệnh nấm da.
Các azol ức chế enzym cytochrom P450 của nấm nên làm giảm tổng hợp ergosterol của vách tế bào nấm, kìm hãm sự lớn lên và phát triển của nấm.
Dược động học, độc tính và áp dụng
Ketoconazol (Nizoral)
– Uống dễ hấp thu, nhưng cần môi trường acid (nếu dùng cùng kháng H 2 sẽ làm giảm hấp thu mạnh). Gắn vào protein huyết tương 84%, vào hồng cầu 15%, còn 1% ở dạng tự do. Thời gian bán thải tăng theo liều, uống 800mg thì t/2 = 7 -8giờ. Vào dịch não tuỷ bằng 1% liều dùng.
– Chỉ định và liều dùng:
Viên 200mg, kem bôi 2%.
Candida âm đạo: uống 400mg/ngày ´ 5 ngày
Candida thực quản: uống 400mg/ngày ´ 10-14 ngày
Histoplasmosis, blastomycosis: 400mg/ngày ´ 6-12 tháng.
Không dùng khi có thai và đang nuôi con bằng sữa mẹ.
Itraconazol (Sporanox, Sporal)
Phổ rộng, ít độc hơn ketoconazol vì chỉ ức chế cytochro m P450 đặc hiệu của nấm.
– Hấp thu qua đường uống khoảng 30%, hấp thu tối đa ngay sau khi ăn. Pic huyết tương sau 3 – 4 giờ, t/2 khoảng 1 – 1,5 ngày. Gắn vào protein huyết tương tới 99,8%. Gắn vào các mô sừng (da, móng) với nồng độ cao hơn huyết tương 4 lần và giữ rất lâu từ vài tuần đến vài tháng sau ngừng điều trị. Nồng độ trong mô mềm (phổi, thận, gan, lách) cũng cao hơn huyết tương 2 -3 lần.
– Chỉ định và liều lượng:
Viên nang 100mg, uống ngay sau bữa ăn.
. Candida âm đạo: Uống 1 ngày duy nhất 400mg chia 2 lần, hoặc 200mg/ngày x 3 ngày. . Nấm da, lang ben: uống 200mg/ngày x 7 ngày.
. Candida miệng: 100mg/ngày ´ 15 ngày.
. Nấm móng: uống 2 đợt cách nhau 3 tuần. Mỗi đợt 7 ngày. Mỗi ngày uống 400mg chia 2 lần.
Itraconazol
Fluconazol (Flunaz, Diflucan, Triflucan)
Có gắn thêm 2 nguyên tử Fluor.
– Uống hấp thu hoàn toàn, không chịu ảnh hưởng của thức ăn hay acid dịch vị. Rất tan trong nước nên có thể tiêm tĩnh mạch. Nồng độ trong huyết tương của đường uống gần bằng đường tiêm tĩnh mạch. Gắn vào protein huyết tương 11-12%, t/2 = 25 giờ, khoảng 90% thải qua thận dưới dạng không đổi. Thấm vào mọi dịch của cơ thể, nồng độ trong dịch não tuỷ đạt 50 – 90% nồng độ huyết tương.
– Thuốc dễ dung nạp. Có thể gặp phản ứng dị ứng.
– Chỉ định và cách dùng:
Viên nang 50, 100, 150 mg. Liều 100 – 400mg/ngày. Lọ 200 – 400 ml, chưa 2mg/ml.
Candida niêm mạc (miệng, âm đạo), nấm da, nấm móng, nấm.
Cryptococcosis (màng não, phổi, da), nhiễm nấm trong AIDS (làm tăng sinh khả dụng của Zidovudin khoảng 20% vì làm giảm chuyển hóa Zidovudin).
Thời gian điều trị tuỳ từng loại nấm, tương tự itraconazol.
Không dùng cho phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú.
Không dùng cho trẻ dưới 16 tuổi vì là thuốc mới, chưa đủ số liệu theo dõi.
Griseofulvin
- Tác dụng và cơ chế
Tác dụng trên nấm da, biểu bì, tóc, móng: Microsporum, Epidermophyton và Trichophyton. Không có tác dụng trên vi khuẩn.
Griseofulvin gắn vào protein tiểu quản, làm gẫy thoi phân bào nên kìm hãm sự phát triển của nấm.
- Chế phẩm, liều dùng
Griseofulvin (Fulvicin, Grisactin) viên nang 125 – 250 mg; viên nén 250-500mg. Liều trẻ em 10mg/kg; người lớn 0,5 – 1,0 g.
Thời gian điều trị ít nhất là 1 tháng cho bệnh nấm tóc và 6-9 tháng cho bệnh nấm móng.
Lưu ý: Bài viết mang tính chất tham khảo, Bệnh nhân cần hỏi ý kiến Bác sĩ trước khi sử dụng.
Griseofulvin
Thông tin địa chỉ:
PHÒNG KHÁM DA LIỄU HÀ NỘI
Cơ sở: 447 Hoàng Quốc Việt, Hà Nội (Đối diện trường Đại học điện lực)
Cơ sở: 54 Nguyễn Xiển, Thanh Xuân, Hà Nội
Cơ sở: 83 Trần Đại Nghĩa, Hai Bà Trưng, Hà Nội
Hotline: 0949.47.0055
